Educatie
Plan van aanpak
Inleiding
Aandacht voor een stuk joodse geschiedenis van Heerlen, waarvan wij vinden dat de kennis niet verloren mag gaan, is wenselijk voor alle leeftijdscategorieën. Langzaam sterft de generatie uit die zelf de gruwelen van de oorlog heeft meegemaakt. Voor het voortleven van hun ervaringen is de jongere generatie van wezenlijk belang. Zij zijn immers de volwassenen van straks. Temeer is kennisnemen van het verleden voor die jongste generatie van belang omdat deze vormende jeugdjaren vaak bepalend zijn voor de houding later als volwassen burger t.o.v. verdraagzaamheid, medemenselijkheid en waakzaamheid tegenover de gevaren voor onze open samenleving.
In ons educatieve project richten wij ons vooral op scholieren van ongeveer 10 tot 18 jaar: middelbare scholieren en de groepen 7 en 8 van de basisschool. Uit overleg met leerkrachten van de basisschool blijkt dat men de leerlingen van groep 7 en 8 goed in staat acht om deze complexe, zware materie te bevatten. Afhankelijk van de klassen laag en het schooltype kan men op de middelbare school dieper op de materie ingaan en leerlingen zelf op onderzoek uit laten gaan.
Zorgen voor continuïteit
Het betrekken van jeugdigen bij het leggen van de Stolpersteine in Heerlen in de periode 2012, 2013 en 2014 is in meerdere opzichten van belang.
Het leggen van deze gedachtenisstenen door jeugdigen creëert, meer nog dan bij volwassenen, een intense band met dit stuk joodse geschiedenis. De zichtbare en zelfs tastbare koperen plaquette met naam en geboorte- en sterfdata maakt het wegvoeren en vermoorden van medeburgers inzichtelijk en herkenbaar. Vooral jonge mensen beschouwen de steen (of stenen) als “hun steen”. Verschillende betrokken leerlingen zijn nadat de eerste reeks in augustus 2012 gelegd was terug geweest – vaak meermalen – met familie en vrienden. Naast assisteren bij het leggen van de steen of het bij die gelegenheid iets voordragen, kan ook het simpel leggen van een bloem een band scheppen.
Het leggen van de stenen wordt op de deelnemende scholen voorafgegaan door een aantal aan het onderwerp gewijde lessen . Het gaat hierbij niet om toevallige incidentele groepen maar om een structurele schoolbrede benadering , niet afhankelijk van een enkele welwillende docent maar liefst omarmd door een hele vaksectie. Dit kan bijvoorbeeld door dit onderwerp op te nemen in het vaste programma voor de lessen geschiedenis of levensbeschouwing. Het meest bestendige is de koppeling aan het vaststaand leerprogramma zoals b.v. aan de lessen over de Tweede Wereldoorlog zoals die in de regel gegeven worden in de derde klassen. In de bovenbouw is het mogelijk het onderwerp terug te laten komen op een meer individuele wijze waarbij leerlingen zelf ook op onderzoek gaan. Nu al zijn er voorbeelden van aansprekende profielwerkstukken Juist door de structurele verankering in het lesprogramma kan het project voortleven, ook nadat in 2014 in Heerlen de laatste steentjes zijn gelegd.
Mogelijkheden en projecten
Momenteel zijn vier middelbare scholen betrokken bij het project:
– Bernardinuscollege
– Grotiuscollege
– Sintermeertencollege
– Sint Jan College.
Het Broeklandcollege heeft kenbaar gemaakt bij de voortzetting betrokken te willen worden.
Deels kan de invulling op de verschillende scholen praktisch identiek zijn. Dit geldt b.v. voor een belangrijk deel van de betrokken lesinvulling. Een belangrijk doel blijft immers om zo veel mogelijk leerlingen zo concreet mogelijk in aanraking te brengen met het fenomeen Stolpersteine en de daaraan verbonden geschiedenis .“Reproduceerbare” projecten betekenen ook een lage drempel voor nieuwe middelbare en lagere scholen die iets met het onderwerp willen gaan doen.
Daarnaast is een zekere taakverdeling tussen de betrokken scholen tot stand gekomen. Net als bij de eerste reeks steentjes die in 2012 gelegd zijn worden ook de te leggen steentjes v oor 2013 en 2014 “verdeeld” over de deelnemende scholen. Naar ieder op de betreffende steen vernoemd slachtoffer kan door leerlingen van de betreffende school een klein historisch onderzoekje worden gedaan. De in Heerlen werkzame onderzoekers – met name Jan Bardoul en Henk de Wolf - kunnen hierbij mogelijk behulpzaam zijn, maar ook de informatiebestanden van NIOD en Westerbork. De gevonden informatie kan bij het leggen van de betreffende steen voorgedragen worden, maar ook breder wereldkundig gemaakt worden, bijvoorbeeld via deze website en de schooleigen website.
En verder zal iedere school vanuit eigens sterkte, specialiteit en ervaring aan de slag gaan. Dit kan leiden tot een rijk palet van zeer verschillende activiteiten waarvan een aantal reeds in gang gezet zijn .
Leerlingen van het St.Janscollege zijn actief betrokken bij de organisatie van de herdenkingsbijeenkomst op 23 augustus 2013 die op hun College zal plaatsvinden. Zij verzorgen daar meerdere presentaties en zijn verantwoordelijk voor de muzikale omlijsting. Naast de inhoudelijke vulling van hun domein op deze website onderzoeken zij ook samen met hun docente Tineke Bröchler hoe blogs, apps en andere sociale media gebruikt worden om kennis rond dit project te verspreiden, maar ook communicatie mogelijk te maken. Docente Tineke Bröcheler van Sint Jan bereidde haar leerlingen met behulp van een aantal lessen over dit thema voor op de deelname aan het leggen van de Stolpersteine. Daarnaast heeft zij het blog http://stolpersteinesintjan.blogspot.nl/ gemaakt om met de leerlingen over dit thema te communiceren.
Op het Bernardinuscollege helpen leerlingen met het ontwikkelen van een historische wandeling en eventueel een fietstocht door de gemeente Heerlen rond dit thema. Naast (een deel van) de Stolpersteine kan aandacht gegeven worden aan de gedenkplaat voor de Algemene Begraafplaats aan de Akerstraat, de aldaar aanwezige “joodse hoek”, de voormalige synagoge en de kerk aan het Tempsplein van waaruit dominee Pontier een netwerk van onderduikadressen voor joden organiseerde. Deze ontdekkingstocht door een stuk joodse geschiedenis van Heerlen zal aangeboden worden aan alle middelbare scholen en basisscholen in Heerlen, maar ook o.a. via de VVV aan het volwassen publiek. Het eindproduct zal in verschillende vormen beschikbaar komen: als papieren boekje, via internet en op locatie met QR-code oproepbare informatie. De informatie zal een routebeschrijving, een kaartje, foto's en achtergrondinformatie bevatten.
Op het Grotiuscollege zijn leerlingen vakoverstijgend vanuit geschiedenis/maatschappijleer maar met behulp van de beeldende vakken bezig met het ontwikkelen van folders en posters, terwijl op Sintermeerten al profielwerkstukken gemaakt zijn die deels nu gereed gemaakt worden voor plaatsing op deze website.
Daarnaast wordt tussen de verschillende scholen nog nagedacht over nieuwe initiatieven zoals b.v. een opstelwedstrijd , de opzet van een film/videoproject of een manier waarop middelbare scholieren ingezet en betrokken kunnen worden bij activiteiten op basisscholen. Ook wordt nagedacht over een mogelijke betrokkenheid van scholen/scholieren uit Aken. Complicerende factor daarbij is evenwel dat directe betrokkenheid rond het feitelijk plaatsen van de Stolpersteine in augustus problematisch is vanwege de afwijkende schoolvakanties in Duitsland. Nadrukkelijk is het daarbij de bedoeling projecten en activiteiten te ontwikkelen die over meerdere jaren gespreid kunnen worden waarmee ook de continuïteit van het educatieve project geborgd is.
Uiteraard zullen de concrete resultaten van deze activiteiten, de “producten” geplaats worden op deze website. Alle deelnemende scholen krijgen daarvoor hierachter een eigen domein waarbij zij zelf redactioneel verantwoordelijk zijn voor de plaatsing van hun bijdragen.
Maart 2013
